فهرست
کالیبراسیون اولیه وسیله اندازه گیری چگونگی کارایی مورد ادعای سازنده را به مشتری نشان میدهد. پارامترهایی که توسط دستگاه اندازه گیری میشود به استانداردهای اندازه گیری قابل ردیابی ارجاع داده میشود که اگر چنین نباشد اطمینانی به آنها نمیتوان داشت.
کالیبراسیون مجدد به خاطر کنترل و نگهداری فرایندهای اندازه گیری که با وسیله ی اندازه گیری انجام میشود لازم است . معمولا عدم قطعیت وسیله نسبت به زمان و با استفاده‌های مکرر از آن افزایش می‌یابد . شناسایی رشد تدریجی عدم قطعیت و افزایش آن به راحتی توسط کاربران امکان پذیرنیست. آنچه که در اندازه گیری بسیار ضروری است قابلیت ردیابی است .
برقراری قابلیت ردیابی که با کالیبراسیون امکان پذیر میشود در کنترل سیستم اندازه گیری و تجارت بین المللی ضروری می‌باشد . قابلیت ردیابی عبارت است از: قابلیت ارتباط مقدار یک استاندارد یا نتیجه یک اندازه گیری با مرجع‌های ملی و بین المللی، از طریق زنجیره‌ی پیوسته‌ی مقایسه‌ها که همگی عدم قطعیتی معین دارند که به صورت ملی یا بین المللی تعیین یا مشخص میشوند .
از ملزومات هر تحقیقات طراحی فعالیت‌های تولیدی ،آزمون‌های نهایی و کالیبراسیون تولیدات و تجهیزات قبل از تحویل می‌باشد . همچنین کالیبراسیون قابل ردیابی، حصول اطمینان از عدم قطعیت اندازه گیری در یک بخش از فرایند را که بر بخش‌های دیگر فرایند تاثیرگذار است امکان پذیر می‌سازد.
اعتبار اندازه گیری‌ها مربوط به تحقیقات بستگی به درستی برآورد پدیده‌های تحت مطالعه و عدم قطعیت‌های به دست آمده دارد. کالیبراسیون وسیله‌هایی که در تحقیقات مورد استفاده قرار می‌گیرند، عدم قطعیت و کنترل رشد عدم قطعیت را مشخص می‌نماید و به محقق کمک میکند که به نتایج حاصل از تحقیقات خود اطمینان داشته باشد؛ که این نتایج ناشی از تغییرات واقعی پدیده‌هاست؛ نه ناشی از عدم درستی در تخمین عدم قطعیت‌های اندازه گیری است.
از جمله اهمیت کالیبراسیون در صنایع پزشکی و آزمایشگاهی کالیبره کردن دستگاه‌هایی از جمله آون آزمایشگاهی، انکوباتور آزمایشگاهی و اتاقک‌های تست پایداری جهت بالا بردن میزان دقت آنهاست.
کالیبراسیون به دلایل متعددی از جمله موارد زیر مهم است:
به طور کلی کالیبراسیون به سه روش قابل اجرا است.
به انگلیسی Calibration مطابقت با استاندارد را تعیین میکند. کالیبراسیون اندازه‌گیری و تعیین صحت وسیله اندازه‌گیری در مطابقت با مرجع تأیید شده می‌باشد. تعریف دقیق کالیبراسیون در استاندارد ملی ایران به شماره ۴۷۲۳ آمده است. کالیبراسیون اجازه میدهد که میزان تصحیح لازم را نسبت به نشاندهی تعیین کنیم. با کالیبراسیون ممکن است خواص اندازه شناختی دیگری نظیر اثر کمیت‌های تاثیرگذار نیز تعیین شود. در واقع کالیبراسیون ویژگی‌های کارآمدی دستگاه یا مواد مرجع را به‌وسیله انجام مقایسات مستقیم مشخص میکند.
کالیبراسیون یا واسنجی، فرآیندی برای مقایسه‌ی یک ابزار اندازه‌گیری با یک مرجع استاندارد و تعیین میزان خطای آن ابزار است. کالیبراسیون به شما می‌گوید که تا چه حد می‌توانید به قرائت‌های ابزار اندازه‌گیری خود اعتماد کنید. در استاندارد ملی ایران کالیبراسیون عبارت است از مقایسه یک دستگاه اندازه گیری با یک استاندارد و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن و در صورت لزوم تنظیم کالیبراسیون در مقایسه با استانداردهای مربوطه. کالیبراسیون به زبان ساده یعنی اندازه گیری و صحت وسیله اندازه گیری در مطابقت با مرجع تایید شده. با توجه به اینکه دستیابی به کیفیت برتر و انجام آزمایش‌های دقیق از طریق انجام آزمون‌ها و اندازه گیری‌های مطمئن صورت می‌گیرد لذا انجام فرایند کالیبراسیون در تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی اهمیت ویژه‌ای پیدا میکند. هر وسیله‌ای که برای اندازه گیری به کار می‌رود و در روش‌های اجرایی به استفاده از آن اشاره شده است، نیاز به تعیین صحت و دقت یا کالیبراسیون دارد.
مطمئنا در طول تاریخ، کالیبراسیون همواره دغدغۀ بشر بوده است، حتی اگر روی آن نامی غیر از این گذاشته باشند. اما یکی از اولین اقداماتی که در سطح ملی در این حوزه انجام گرفت، در حدود 100 سال قبل در استرالیا توسط مرجع ملی آزمون استرالیا (NATA) بود.
کمی بعد، پس از جنگ جهانی دوم، گام هایی توسط ژاپن در مسیر تنظیم اسنادی برای کالیبره کردن ابزار برداشته شد. اواخر سال 1996 در بریتانیا سازمانی تحت عنوان BCS برای عرضه خدمات کالیبراسیون در سطح ملی تأسیس گردید.
این سازمان که از سمت دولت پشتیبانی می شد، تصمیم گرفت که به جای تأسیس زنجیره آزمایشگاه های دولتی کالیبراسیون در سراسر کشور، شرایط دیگری را وضع کند. مطابق با این شرایط، آزمایشگاه های موجود در صنایع، دانشگاه ها و مراکز دولتی می توانستند مجوز صدور مجوزهای معتبر و موثق کالیبراسیون را در صورت موفقیت در آزمونی دشوار دریافت کنند.
این موضوع سبب شد امکان دریافت گوهینامه های معتبر برای خریدارهای تجهیزات و ابزارهای اندازه‌گیری فراهم شود تا استانداردهای ملی، همواره قابل ردیابی باشند. امروزه مهم ترین استانداردهایی که به موضوع ابزار کالیبره می پردازند عبارتند از: ISO10360، ISO3599، DIN865 و DIN861
هدف کالیبراسیون ایجاد نظامی موثر به منظور کنترل صحت، دقت پارامترهای مترولوژیک دستگاه‌های آزمون و وسایل اندازه گیری و کلیه تجهیزاتی است که عملکرد آنها بر کیفیت فرایند تاثیرگذار می‌باشد. این کار به منظور اطمینان از تطابق اندازه گیری‌های انجام شده با استانداردهای جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
معمولا کالیبراسیون اولیه دستگاه آزمون و اندازه گیری (TME) در مرحله ساخت و تولید آن انجام می‌گیرد که می‌تواند شامل این مراحل باشد:
دستگاه‌های اندازه گیری باید به طور دوره‌ای کالیبره شوند. گذشت زمان، فرسودگی، حوادث غیرقابل پیش بینی، باعث میشوند تا قابلیت ردیابی نتایج آنها تا استانداردها زیر سوال رفته و نیازمند تایید مجدد باشند. برای تجهیزات کالیبره شده گواهی کالیبراسیون صادر شده و ضمیمه دستگاه میگردد. کالیبره کردن تمام تجهیزات لازم نیست. برخی از آنها ممکن است صرفا به عنوان نشان دهنده مورد استفاده قرار گیرند. انواع دیگر تجهیزات ممکن است به عنوان ابزار تشخیصی و آشکارسازی به کار بروند. هر گاه وسیله‌ای برای تعیین قابلیت پذیرش محصول و یا عوامل موثر در فرایند آزمون مورد استفاده قرار نگیرد کالیبراسیون آن ضرورت ندارد.
کالیبره کردن تجهیزات اندازه گیری امری حساس است. از این رو اگر قصد دارید همواره ابزاری کالیبره داشته باشید، باید حساب شده عمل کنید. به طور کلی کالیبراسیون به سه روش قابل اجرا است.
در هنگام کالیبراسیون مراحل زیر را به ترتیب اجرا کنید:
مرحله اول: کدگذاری
ابتدا لازم است ابزار اندازه گیری مختلف، با حوصله و دقت کافی کد گذاری شوند. البته فقط کدگذاری کافی نیست. لازم است برای تجهیزات شناسنامه تهیه کنید و لیست کامل آن ها را به تفکیک شناسه داشته باشید.
مرحله دوم: طبقه بندی
پس از کدگذاری لازم است تجهیزات اندازه‌گیری را از نظر کالیبراسیون طبقه بندی کنید. این طبقه بندی می تواند بر اساس معیارهای مختلفی انجام گیرد. اهمیت، فاصله زمانی (دوره تناوب کالیبراسیون)، هزینه و دشواری مهم ترین پارامترهایی هستند که باید به آن ها توجه کنید.
مرحله سوم: تعیین حد مجاز خطا
هیچگاه نمی توان از تجهیزات اندازه گیری، انتظار دقت بی نهایت داشت. با توجه به درجه دقت مورد نیاز شما، همواره مقداری خطا وجود دارد. البته تعیین حد مجاز خطا به عهده شماست. برای کالیبره کردن دستگاه ها، حد مجاز خطا را با توجه به کاربرد مورد نظر تعیین کنید.
مرحله چهارم: انتخاب کالیبره کننده
یکی از مهم ترین مراحل پیش روی شما، انتخاب کالیبره کننده است. ممکن است بسیاری از مراکز و یا حتی افراد این ادعا را بکنند که در کالیبراسیون خبره هستند. این پیش آگاهی شماست که می تواند در مسیر انتخاب به شما کمک کند.
مرحله پنجم: اجرای کالیبراسیون
در این مرحله با اجرای آزمایش، درصد خطای دستگاه مشخص می شود و عملیات کالیبراسیون اجرا می شود. یعنی با مراجعه به استاندارد و تجربه، دستگاه تنظیم می شود و یا در صورت داشتن عیوبی پایه ای، برای تعمیر فرستاده می شود. در آخر گواهی و برچسب کالیبراسیون صادر شده و نصب می شود.
مرحله ششم: ثبت سوابق کالیبراسیون
حفظ و نگهداری سوابق کالیبراسیون مهم است. این اهمیت وقتی آشکار می شود که بازرسین مراکز مختلف اقدام به نظارت بر تجهیزات می کنند. سوابق کالیبراسیون از مستندترین و معتبرترین سوابقی هستند که بر سلامت کامل تجهیزات دلالت می کنند. در ضمن، اگر قصد فروش دستگاه خود را داشته باشید، این مدارک برای شما اهمیت خواهند داشت.
عوامل زیادی در حداقل زمان فواصل کالیبراسیون موثر هستند:
مکان کالیبراسیون می تواند در محل آزمایشگاه شرکت باشد و یا در محل استفاده دستگاه.
بهتر است دستگاه در محل استفاده کالیبره گردد تا مواردی مانند تغییر شرایط محیطی یا آسیب دستگاه در حمل و نقل در صحت کالیبراسیون نقشی نداشته باشند.
کالیبراسیون در محل مزایای زیر را دارد:
از آنجا که در تجهیزات آزمایشگاهی، سنسورهای متفاوتی برای سنجش اِلمان های مختلف بکار می رود، بدیهی است که کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی تاثیر بسیار مهمی در کیفیت نتایج ارائه شده دارد. معمولا علاوه بر کالیبره هنگام خرید دستگاه، کالیبراسیون باید به صورت دوره ای (که معمولا توسط شرکت های سازنده اعلام می گردد) نیز انجام پذیرد.
به طور کلی تعداد زیادی سنسور در آزمایشگاه ها وجود دارند که می توانند پارامترهای مورد نظر ما در محیط را تشخیص دهند. از جمله سنسورهای دما، فشار، رطوبت، گاز و…اما برای اینکه سنسورها دقت لازم را داشته باشند، باید کالیبره شوند. تمام سنسورهایی که تولید می شوند با نمونه مشابه خود تفاوت دارد و قطعا داده های متفاوتی را ارائه می دهند. تفاوت در طراحی سنسور بدان معنی است که ممکن است دو سنسور مشابه در یک شرایط یکسان واکنش های متفاوتی از خود نشان دهند. پاسخ و نتایج بعضی از سنسورها با گذشت زمان تغییر می کند و به کالیبراسیون دوره ای نیازمند هستند.
سنسورهای دما در آزمایشگاه ها کاربرد زیادی دارند. بطور کلی ، تمام دستگاه های برودتی و حرارتی و کلیه چمبرها از سنسورهای دمایی برای اندازه گیری دما استفاده می کنند. بدیهی است که سنسورهای دما نیز باید مانند هر ابزار دیگری که استفاده می کنید ، به طور مرتب برای صحت و دقت کالیبره شوند. برای ابزارهایی که دارای چند سنسور دمایی هستند، هر سنسور باید به صورت جداگانه کالیبره شود.
اگر هیچ سابقه ای وجود ندارد یا بیش از یک سال از آخرین آزمایش گذشته است ، قبل از استفاده دقت سنسور را بررسی کنید.
دستگاه کالیبره شده باید از دستگاه کالیبره نشده مشخص باشد تا اشتباهی سهوی دقت آزمایش را زیر سوال نبرد. به این منظور معمولا روی دستگاه کالیبره شده یک برچسب نصب میگردد که روی آن نام و کد شناسایی دستگاه، تاریخ کالیبراسیون، تاریخ انجام کالیبراسیون بعدی، محدودیت های کاربرد و استفاده از دستگاه درج می شود.
همچنین همزمان با این مرحله برگه سوابق نیز صادر می گردد که در آن موارد زیر درج می گردد.
طبقه بندی برچسب های کالیبراسیون عبارتند از :
گواهینامه های کالیبراسیون متفاوت است زیرا همه آزمایشگاه های کالیبراسیون از همان استانداردهای صنعت پیروی نمی کنند و بسته به محل کالیبراسیون در هرم کالیبراسیون یا سلسله مراتب نیز متفاوت هستند. به عنوان مثال، گواهی مورد نیاز برای مقیاس فروشگاه های مواد غذایی ممکن است بسیار ساده باشد، در حالی که گواهی کالیبراسیون برای تعادل دقیق در یک آزمایشگاه کالیبراسیون ممکن است دارای محتوای فنی بسیار بیشتری باشد. گواهینامه های کالیبراسیون ناشی از یک فرایند کالیبراسیون معتبر، برخی از شرایط بسیار ویژه ای را دارند که می توانید در استاندارد بین المللی ISO / IEC 17025 مشاهده کنید.
کلمه عدم قطعیت در گواهی کالیبراسیون به معنی تردید در خصوص اعتبار نتیجه است. عدم قطعیت اندازه گیری به ما اطلاعاتی درباره کیفیت اندازه گیری ارائه میدهد. نتیجه فقط تخمینی از مقدار واقعی است و فقط هنگامی کامل است که با گزارشی درخصوص عدم قطعیت همراه باشد.
هنگامیکه نتیجه اندازه گیری یک کمیت فیزیکی گزارش میشود، الزامی است که عدم قطعیت در مورد کیفیت نتیجه ارائه شود تا کسی که آن را استفاده میکند بتواند قابلیت اطمینان آن را ارزیابی کند. بدون این اطلاعات نتایج اندازه گیری را نمیتوان با یکدیگر مقایسه کرد.
Mr. Calibrator
Mr. Calibrator
Mr. Calibrator
مشاوره 17025
دانلود روش اجرایی IDS
مشاوره تخصصی قبل خرید
کالیبراسیون چیست؟
آیا تجهیزات مجموعه مان نیاز به کالیبراسیون دارند؟
5 محصول برتر برند فلوک را بشناسیم
جدیدترین محصول برند Druck
برندهای ارزان قیمت ولی باکیفیت
هارت 475 امرسون
کاربردهای کالیبراسیون
چه دستگاه های نیاز به کالیبراسیون ندارند؟
روش و چگونگی کالیبراسیون
